Muzej žena Crne Gore je osnovan da bi se na jednom mjestu okupili svi rasuti ili zanemareni podaci i dokumenta o životu žena u prošlosti Crne Gore.


Stana Tomašević Arnesen - prva žena komesar i prva ambasadorka u Crnoj Gori

Stana Tomašević na letku koji je obišao EvropuStana Tomašević - Arnesen je rođena u Baru 1921. Učiteljsku školu je pohađala u Kragujevcu, na Cetinju i u Sarajevu. Od avgusta 1940. godine je bila učiteljica u osnovnoj školi u selu Vrulja (srez Plevaljski), gdje ju je zatekao aprilski rat 1941.

Od samog početka je učestvovala u ratu i bila je nosilac Partizanske spomenice 1941. Sa bratom Dušanom se rano priključila partizanima, preživjela pakao Sutjeske, njemački desant na Drvar i bila prva žena koju je Tito postavio za komesara. Borila se u NOP bataljonu “Jovan Tomašević “, a potom u IV Poleterskoj crnogorskoj brigadi. Bila je članica KPJ od jula 1941, istaknuta politička radnica u partizanskim jedinicama i rukovodilac SKOJ-a i USAOJ-a. U Drvaru je prisustvovala Prvom kongresu USAOJ-a 1944. i tom prilikom je nastala njena čuvena fotografija koju su Englezi štampali na lecima koji su rasturani širom Evrope.

Stana Tomašević-Arnesen je kraj rata dočekala u Beogradu, iscrpljena i bolesna, tako da je izvjesno vrijeme provela na bolničkom liječenju. Tada joj je, greškom medicinskog osoblja, transfuzijom ubrizgana krv zaraženog davaoca, što je izazvalo teško oboljenje, od koga će umrijeti prerano, u ljeto 1983.

Filozofski fakultet je završila 1954. u Beogradu, gdje je u poslijeratnom periodu obavljala brojne važne funkcije. Birana je za poslanicu u Saveznoj skupštini i predsjednicu Odbora za spoljnu politiku Vijeća naroda. Bila je načelnica za školstvo u Agitpropu CK KPJ od 1949. do 1958, a od 1958. do 1963. je bila pomoćnica Saveznog sekretara za rad i radne odnose. Na toj funkciji zatekao je 1963. poziv Josipa Broza Tita da preuzme dužnost ambasadora u Norveškoj.

Kada je stupila na dužnost jugoslovenskog ambasadora u Oslu, u tamošnjim novinama objavljen je tekst sa naslovom “Dobro došli po drugi put u Norvešku”, kojim se aludiralo da su Norvežani već imali prilike da vide njen lik na letku iz 1944. U pismu norveškog slikara Arnea Taraldsena, koji je o tome obavještava, kaže se, između ostalog: “Veoma sam ponosan što je ambasador Jugoslavije u mojoj zemlji moj ratni drug, koji me je u danima zajedničke borbe protiv njemačkog okupatora inspirisao i u umjetničkom stvaralaštvu”. U pismu se, dalje, navodi da su engleski avioni 1944. iznad Norveške bacali letke sa Staninom fotografijom, u partizanskoj uniformi, pozivajući omladinu Evrope da slijedi primjer hrabre Titove omladinke. Taj letak je stigao u ruke boraca norveškog Pokreta otpora, pa i slikara Taraldsena koji je, inspirisan izgledom nepoznate djevojke-ratnika, kičicom napravljenom od sopstvene kose njen lik prenio na platno.

O nastanku te fotografije Staninom mlađem bratu Nebojši, diplomati, pričao je 1953. Ficroj Meklejn, Čerčilov emisar u Titovom ratnom štabu, na večeri kod jugoslovenskog ambasadora u Londonu Vladimira Velebita :

- Ona je mnogo učinila da Britanci lijepo misle o partizanima. Kad se još malo znalo o partizanima, poslali smo u Drvar vojnog fotografa Džona Talbota, da snimi mlade partizane i partizanke koji su bili na Omladinskom kongresu, baš tada održavanom u Drvaru. Talbot je donio mnogo fotografija, među njima i Stanine, koja je predsjedavala tim skupom. Kad su naši oficiri ugledali njenu fotografiju, povikali su: “Ako ovako izgledaju jugoslovenski partizani, onda se odmah svi javljamo u dobrovoljce!”

U grupi kojoj je stavljeno u zadatak da realizuje inicijativu da se predsjednik Tito predloži za Nobelovu nagrade za mir 1973, ulogu “oficira za vezu” dobila je Stana Tomašević-Arnesen, u to vrijeme predsednica Odbora za spoljnu politiku Vijeća naroda Savezne skupštine. Njen izbor nije bio slučajan: kao jugoslovenska ambasadorka u Norveškoj, ona je u toj zemlji stekla mnogobrojne prijatelje i zavidan ugled, da bi, napokon, postala i tamošnja snaha, udajom za norveškog sineastu koji je kasnije sa njom došao u Beograd.

Na mjestu ambasadorka u Norveškoj i na Islandu Stana Tomašević-Arnesen ostala je do 1967, a od 1974. do 1978. je bila ambasadorka u Danskoj.

Umrla je 1983. godine u Beogradu.

Odlikovana je visokim odlikovanjima Jugoslavije, Norveške, Danske, Italije, Holandije i Luksemburga.

Nakon njene smrti, njen brat Nebojša Bato Tomašević poklonio je Zavičajnom muzeju u Baru brojne predmete, dokumenta (privatna i zvanična ) i fotografije, što je omogućilo nastanak njenog legata koji sačinjava 31 predmet, među kojima su predmeti koje je Stana dobijala od mnogih zvaničnika i diplomata, povelje i zahvalnice, kao i njene knjige. Tako Zavičajni muzej u Baru, zahvaljujući kome objavljujemo ovu stranicu, danas čuva sjećanje na Stanu Tomašević – Arnesen

 


1975.god, Kopenhagen, sa suprugom marokanskog ambasadora

jun 1978. god, Kopenhagen, sa ambasadorom Zapadne Njemačke, Hofmanom

1975. god, Kopenhagen, sa italijanskim ambasadorom

neposredno poslije rata
poslije rata

sa ambasadorom Arnesenom